Auteurs:
Anouck Sandra (advocaat-vennoot) & Louis Kemseke (advocaat)
De Vlaamse regering heeft op 18 september 2020 een voorontwerp van decreet tot hervorming van de erf- en schenkbelasting goedgekeurd. Het voorontwerp wacht thans op advies van de Raad van State. Het advies van de SERV is reeds bekomen. De geplande hervorming heeft betrekking op een uitbreiding van de verdachte periode voor niet-belaste schenkingen van 3 jaar naar 4 jaar om zo belaste schenkingen aan te moedigen. Daarnaast wordt de fiscale optimalisatie van het duolegaat aan banden gelegd. De bevoordeling van goede doelen bij schenking of testament wordt wel verder aangemoedigd door een tariefverlaging naar 0%. Ook wordt een (beperkte) gunstregeling voor de zogenaamde vriendenerfenis ingevoerd. Deze hervorming treedt in werking vanaf 1 juli 2021.
Verdachte periode: verlengd van 3 jaar naar 4 jaar
Wordt een schenking geregistreerd met betaling van schenkbelasting dan is deze schenking onmiddellijk gevrijwaard van erfbelasting. Dit is niet het geval voor schenkingen die niet worden geregistreerd, zoals hand- of bankgiften of schenkingen voor buitenlands notaris. Dergelijke niet-geregistreerde schenkingen zijn op vandaag pas gevrijwaard van erfbelasting na verloop van 3 jaar. Komt de schenker te overlijden binnen de 3 jaar na de schenking, de zogenaamde ‘verdachte periode’, dan wordt de schenking alsnog onderworpen aan erfbelasting.
Deze verdachte periode zou nu worden verlengd naar 4 jaar voor schenkingen gedaan vanaf 1 juli 2021. De regering wil mensen hiermee aanmoedigen te kiezen voor een geregistreerde en dus belaste schenking. De registratie van de schenkingsakte zal voor buitenlandse notariële schenkingen vanaf 1 december 2020, als het huidig federaal wetsontwerp inzake de afschaffing van de ‘kaasroute’ wordt goedgekeurd, reeds verplicht zijn (zie artikel Nieuwsbrief 2020/04 zomereditie 09.2020 Afschaffing kaasroute vanaf 1 december 2020: wat blijft mogelijk? Anouck Sandra & Elien Rousseeuw). Door de verlenging van de verdachte periode worden voortaan ook hand- en bankgiften minder interessant.
Duolegaat: fiscale optimalisatie aan banden gelegd
Via de techniek van het duolegaat kan de erfbelasting op een bepaald legaat, doorgaans ten voordele van fiscaal zwaarbelaste familieleden in de zijlijn of derden, ten laste van een laag-belaste VZW of stichting worden gelegd. De familieleden in de zijlijn of derden dienen geen erfbelasting te betalen. De erfbelasting verschuldigd op hun legaat wordt ten laste gelegd van een VZW of stichting, die daartoe de nodige middelen wordt gelegateerd, en zal lager zijn aangezien slechts verschuldigd op het gelegateerde nettobedrag. Op deze last voor de VZW of stichting is geen erfbelasting verschuldigd. Daarnaast zal de VZW of stichting zelf erfbelasting verschuldigd zijn op de gelegateerde middelen, maar slechts aan het verlaagd tarief van 8,5%.
Een voorbeeld kan een en ander verduidelijken. Stel mevrouw X wenst haar neef € 500.000,00 na te laten. Haar neef zal hierop € 260.500 aan erfbelasting verschuldigd, en dus netto € 239.500 overhouden.
De techniek van het duolegaat laat toe deze erfbelasting milderen. Mevrouw X kan ervoor opteren haar neef € 300.000 te legateren. De overige € 200.000 wordt gelegateerd aan een laag-belaste VZW onder last om de erfbelasting verschuldigd op het legaat aan de neef te betalen. De neef verkrijgt € 300.000,00 netto. Op dit legaat is € 150.500 aan erfbelasting verschuldigd; de VZW zal deze erfbelasting betalen met de gelegateerde som van € 200.000. Op het legaat aan de VZW is tevens erfbelasting verschuldigd, zij het aan het verlaagd tarief van 8,5% ofwel € 17.000. Na betaling van de erfbelasting houdt het goede doel € 32.500 (= € 200.000 – € 150.500 – € 17.000) over. Een dubbel voordeel dus: de neef krijgt € 60.500 meer, en de VZW ontvangt € 32.500.
De Vlaamse regering stelt vast dat de last gekoppeld aan het legaat aan het goede doel meer en meer als een financiële last werd ingevuld. Er werd in de praktijk immers vaak naar gestreefd het voordeel voor de eigenlijke begunstigde te maximaliseren en de inkomsten voor het goede doel te minimaliseren. In dergelijk scenario bleef vaak geen of een onbeduidend lage netto-bevoordeling voor het goede doel over.
De regering wenst thans het zuiver altruïstisch element te herstellen en het fiscaal planningsinstrument weg te halen. Het fiscaal voordeel van het duolegaat wordt geëlimineerd door de belastbare grondslag voor de berekening van de erfbelasting op het legaat aan de eigenlijke begunstigde uit te breiden. Naast het werkelijk gelegateerd bedrag bestaat de belastbare grondslag ook uit het bedrag van de erfbelasting die het goede doel op dit legaat dient te betalen gebruteerd met het marginaal tarief dat is toegepast om dat bedrag te berekenen.
In ons voorbeeld van daarnet is op het legaat aan de neef erfbelasting verschuldigd op het eigenlijke legaat ten bedrage van € 300.000, plus het met het marginaal tarief gebruteerde bedrag van de hierop verschuldigde erfbelasting ten bedrage van € 334.444 (= € 150.500 / (1 – 0,55). De totale belastbare grondslag voor de erfbelasting is bijgevolg € 634.444. De totale erfbelasting hierop is € 334.444 of meer dan wat de VZW gelegateerd kreeg. De VZW zal in dat geval het legaat wellicht verwerpen, wat ook de bedoeling is van de regering.
Door de geplande hervorming komt het fiscale voordeel en bijgevolg de toegevoegde waarde van het duolegaat te vervallen. Deze wijziging treedt in werking op 1 juli 2021 en is van toepassing op alle nalatenschappen die opengevallen zijn vanaf 1 juli 2021.
Ook duolegaten van voor 1 juli 2021 worden voortaan op die manier belast, en worden dus best tijdig herbekeken!
Bevoordeling van goede doelen – tariefverlaging van 8,5% naar 0%
De regering wil zuiver altruïstische elementen niet enkel herstellen, maar ook versterken. Hiertoe wordt het tarief voor legaten aan VZW’s en stichtingen verlaagd van 8,5% naar 0% in de erfbelasting. En in eenzelfde beweging wordt het tarief voor schenkingen aan VZW’s en stichtingen verlaagd van 5,5% naar 0% in de schenkbelasting.
Schenkingen en legaten aan private stichtingen worden echter uitgesloten van dit 0%-tarief, en worden nog steeds onderworpen aan het tarief van respectievelijk 5,5% en 8,5%. De regering stelt immers vast dat niet nader bepaald is welke private belangeloze doelen precies in aanmerking komen voor een private stichting en er derhalve over gewaakt moet worden dat geen oneigenlijk gebruik via de private stichting wordt gefaciliteerd. Ook beroepsverenigingen, ziekenfondsen en landsbonden van ziekenfondsen vallen uit de boot.
Vriendenerfenis: 3% op maximaal € 15.000
De Vlaamse regering is er zich van bewust dat de tarieven in de zijlijn en tussen anderen dermate hoog zijn dat ze een rem zetten op het legateren van vermogen aan anderen dan aan partner of afstammelingen. En dat terwijl heel wat mensen graag iets nalaten aan iemand die hen genegen is. De regering erkent dat deze fiscale rem bovendien ingaat tegen de grotere beschikkingsvrijheid die door het ‘nieuwe erfrecht’ werd ingevoerd.
De vriendenerfenis moet hieraan tegemoet komen. Voortaan kan men bij authentiek testament aanduiden welke ‘vrienden’ (i.e. anderen dan partners of afstammelingen) kunnen genieten van een vermindering van de erfbelasting van 22% (d.i. het verschil tussen het laagste tarief tussen anderen van 25% en het laagste tarief tussen partners en afstammelingen van 3%). De waarde waarop deze tariefvermindering kan worden genoten wordt evenwel beperkt tot een totaal maximumbedrag van € 15.000, ongeacht het aantal begunstigde vrienden.
- Als er slechts één ‘vriend’ is aangewezen, kan deze genieten van een vermindering van de erfbelasting ten belope van 22% op een maximum bedrag van € 15.000. Dit is een maximale belastingvermindering van € 3.300, zijnde het verschil tussen 25% op € 15.000 en 3% op € 15.000.
- Als er meerdere ‘vrienden’ zijn aangewezen, dan is voormelde maximale belastingvermindering van € 3.300 dezelfde en moet deze verdeeld worden onder de aangeduide vrienden pro rata hetgeen ze gelegateerd kregen.
De wetgeving inzake de vriendenschenking treedt tevens in werking op 1 juli 2021 en is van toepassing op alle nalatenschappen die opengevallen zijn vanaf 1 juli 2021.
Bron: Nieuwsbrief Imposto – oktober 2020
